Specjalna Sprawozdawca ONZ wzywa do globalnego zwalczania prostytucji jako systemu przemocy

Adobe Stock

· Reem Alsalem - Specjalna Sprawozdawca ONZ ds. przemocy wobec kobiet i dziewcząt wzywa do globalnego uznania i zwalczania prostytucji jako systemu przemocy.

· Raport zatytułowany „Prostitution and violence against women and girls” („Prostytucja i przemoc wobec kobiet i dziewcząt”) został przedstawiony na 56. sesji Rady Praw Człowieka Organizacji Narodów Zjednoczonych.

· Alsalem poruszyła również kwestię wpływu pornografii na promowanie prostytucji, wzywając do działań na rzecz jej regulacji i ograniczania.

· Raport podkreśla znaczenie stosowanej terminologii, przedstawiając prostytucję jako „system przemocy i wyzysku”.

· Ekspertka odbyła w 2023 i 2024 roku szereg oficjalnych wizyt krajowych, aby zbadać sytuację kobiet i dziewcząt w różnych krajach.

· Prostytucja jako narzędzie wyzysku kobiet została już potępiona przez Radę Europy i Parlament Europejski.

Reem Alsalem w swoim oświadczeniu podkreśliła, że prostytucja „z natury wiąże się z przemocą, wyzyskiem i dyskryminacją” i „nie może być postrzegana jako wybór lub forma autonomii kobiet”. Wezwała rządy do dekryminalizacji ofiar prostytucji i zapewnienia im dostępu do wsparcia i usług oraz do ukarania sprawców i „nabywców seksu”.

Raport A/HRC/56/48, sporządzony przez Specjalną Sprawozdawcę ONZ bada związek między prostytucją a przemocą wobec kobiet i dziewcząt. Raport opiera się na informacjach zgromadzonych z różnych źródeł, w tym z badań terenowych, raportów organizacji rządowych i pozarządowych oraz danych statystycznych. Raport wskazuje, że prostytucja jest ściśle związana z przemocą wobec kobiet i dziewcząt. Kobiety i dziewczęta zaangażowane w prostytucję są narażone na wiele form przemocy, w tym przemoc fizyczną, seksualną i psychologiczną, której źródłem mogą być klienci, sutenerzy, inne prostytutki, a nawet funkcjonariusze państwowi. Dokument identyfikuje szereg czynników, które czynią kobiety i dziewczęta bardziej podatnymi na prostytucję i przemoc, w tym biedę, dyskryminację ze względu na płeć oraz brak dostępu do edukacji i możliwości ekonomicznych. Raport podkreśla również, że kobiety i dziewczęta zaangażowane w prostytucję są często stygmatyzowane i dyskryminowane. Raport definiuje prostytucję jako system przemocy, który sprowadza kobiety i dziewczęta do roli towaru.

Autorka raportu opowiada się za modelem abolicjonistycznym jako najlepszą strategią walki z prostytucją. Model ten zakłada dekryminalizację czynów popełnianych przez dziewczęta i kobiety, traktowanie ich jako ofiary, karanie klientów i sutenerów oraz zapewnienie kobietom wsparcia w wyjściu z prostytucji.

Raport analizuje także kwestię pornografii, traktując ją jako formę utrwalania i promowania przemocy seksualnej. Alsalem rekomenduje „do czasu zniesienia pornografii, stosowanie ścisłego systemu weryfikacji wieku w odniesieniu do całej pornografii internetowej, rygorystycznej moderacji, systemów etykietowania i ostrzegania oraz obowiązkowego filtrowanie przez dostawców usług internetowych z opcjami opt-in dla dorosłych, oraz nakładanie sankcji na serwisy pornograficzne i społecznościowe za hosting nielegalnych stron pornograficznych”.

Dokument wzywa państwa członkowskie ONZ do podjęcia działań na rzecz zwalczania prostytucji i ochrony kobiet i dziewcząt przed przemocą i wyzyskiem seksualnym. Zalecenia obejmują dekryminalizację czynów popełnianych przez dziewczęta i kobiety, ściganie klientów i handlarzy ludźmi, zapewnienie ofiarom wsparcia i usług, które pomogą im wyjść z prostytucji, prowadzenie kampanii edukacyjnych podnoszących świadomość na temat szkodliwości prostytucji oraz wprowadzenie przepisów prawnych penalizujących klientów usług seksualnych. Raport podkreśla znaczenie programów zapobiegawczych mających na celu zwalczanie ubóstwa, dyskryminacji ze względu na płeć oraz braku dostępu do edukacji i możliwości ekonomicznych, które to czynniki sprawiają, że kobiety i dziewczęta są bardziej podatne na prostytucję i przemoc.

Reem Alsalem podkreśla, że model abolicjonistyczny stanowi najlepsze podejście do kwestii prostytucji. Dekryminalizacja czynów popełnianych przez dziewczęta i kobiety zaangażowane w prostytucję, zapewnienie im kompleksowego wsparcia i traktowanie ich jak ofiary przemocy, a także ściganie „nabywców seksu” i sutenerów to, zdaniem Alsalem, kluczowe kroki w kierunku zwalczania tego wyzysku. Model abolicjonistyczny oferuje kompleksowe i sprawiedliwe podejście do problemu prostytucji, stawiając na pierwszym miejscu ochronę praw kobiet i dziewcząt oraz zwalczanie wyzysku, któremu są poddawane.  System ten zakłada, że należy przeznaczyć odpowiednie środki na wsparcie ofiar prostytucji i programy zapobiegawcze, ponadto ważne jest, aby ściśle współpracować z organizacjami pozarządowymi, organami ścigania i przedstawicielami władz, aby zapewnić kompleksowe i skuteczne wdrażanie modelu abolicjonistycznego.

W raporcie podkreśla się, że termin „prostytucja” nie jest zdefiniowany w prawie międzynarodowym. Brak klarownej definicji i używanie różnych określeń prowadzą do niejasności i utrudniają walkę z tym zjawiskiem.

W raporcie ekspertka wspomina również, że w odbyła w 2023 i 2024 roku szereg oficjalnych wizyt krajowych, aby zbadać sytuację kobiet i dziewcząt w różnych krajach. W dniach od 27 lutego do 9 marca 2023 r. Alsalem odwiedziła Polskę, gdzie spotkała się z przedstawicielami rządu, społeczeństwa obywatelskiego i ofiarami przemocy.  Od 12 do 21 lutego 2024 r. Alsalem złożyła wizytę w Wielkiej Brytanii, gdzie odbyła spotkania z przedstawicielami rządu, organizacjami pozarządowymi i ocalałymi z przemocy. Podczas wizyty podkreśliła potrzebę lepszej ochrony kobiet i dziewcząt przed przemocą domową i innymi formami przemocy. 

Ponadto, 3 października 2023 r. Alsalem przedstawiła swoje sprawozdanie na temat przemocy wobec kobiet i dziewcząt, przepisów dotyczących obywatelstwa i bezpaństwowości na Zgromadzeniu Ogólnym ONZ. Natomiast 11 marca 2024 r. wygłosiła oświadczenie podczas otwarcia sześćdziesiątej ósmej sesji Komisji ds. Statusu Kobiet. Także w marcu Alsalem zorganizowała wydarzenie towarzyszące z okazji 30. rocznicy mandatu Specjalnej Sprawozdawczyni, współsponsorowane przez Kanadę i Kostarykę. Podczas wydarzenia wezwała do opracowania protokołu fakultatywnego do Konwencji w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet, koncentrującego się na przemocy wobec kobiet. 

Podobne stanowisko na temat zjawiska prostytucji zajmują także inne organizacje międzynarodowe. Parlament Europejski rezolucji z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie wzmocnienia praw kobiet i walki z handlem ludźmi w Unii Europejskiej  potępił handel ludźmi w celach seksualnych, w tym wykorzystywanie kobiet i dziewcząt do prostytucji. Rezolucja wzywa państwa członkowskie do podjęcia szeregu kroków w celu zwalczania handlu ludźmi, w tym do zapewnienia ofiarom pomocy i wsparcia oraz do karania sprawców. Podobne stanowisko zajęli europosłowie w rezolucji z dnia 17 grudnia 2020 r. w sprawie strategii UE na rzecz praw człowieka i demokracji , która zobowiązuje Unię Europejską do podjęcia działań na rzecz zwalczania przemocy wobec kobiet i dziewcząt, w tym prostytucji. Rezolucja wzywa państwa członkowskie do dekryminalizacji ofiar prostytucji i do zapewnienia im dostępu do usług wsparcia.

Ponadto parlamentarna Komisja FEMM w raporcie z 2013 r. „Prostytucja w Europie: wyzwania i perspektywy” analizuje problem prostytucji w Europie i zaleca szereg kroków w celu zwalczania handlu ludźmi i wyzysku kobiet i dziewcząt.

- Reem Alsalem słusznie zauważa, że prostytucja sprowadza kobiety i dziewczęta do roli towaru i wzmacnia system dyskryminacji. Jest to złożony problem, na który należy patrzeć z wielu perspektyw, ale w jego rdzeniu leży kwestia władzy i nierówności. Kobiety i dziewczęta uczestniczące w prostytucji są często zmuszane do niej z powodu ubóstwa i są narażone na wyzysk i nadużycia ze strony tych, którzy mają nad nimi władzę. Uznanie prostytucji za formę przemocy jest niezbędne do zapewnienia ochrony praw kobiet i dziewcząt. Obserwacje Alsalem dotyczące wpływu prostytucji i pornografii na postrzeganie seksu i oczekiwań seksualnych są niezwykle istotne. Normalizacja „kupowania aktów seksualnych” i łatwego dostępu do treści pornograficznych może prowadzić do szeregu negatywnych konsekwencji, m.in.: do utrwalania szkodliwych stereotypów na temat kobiet i dziewcząt. Kobiety i dziewczęta są często przedstawiane w pornografii jako przedmioty seksualne. Ponadto, pornografia często zawiera sceny przemocy seksualnej, co może normalizować takie zachowania, a to może mieć negatywny wpływ na rozwój psychiczny młodych ludzi, prowadząc do problemów z poczuciem własnej wartości i zdrowymi relacjami” – zaznacza Julia Książek z Centrum Prawa Międzynarodowego Ordo Iuris.